Pierre de Fermat

Pierre de Fermat

Data i miejsce urodzenia	17 sierpnia 1601 Beaumont-de-Lomagne
Data i miejsce śmierci	12 stycznia 1665 Castres

Pierre de Fermat (ur. 17 sierpnia 1601 w Beaumont-de-Lomagne, zm. 12 stycznia 1665 w Castres) – francuski prawnik i matematyk-amator, fizyk matematyczny, a z wykształcenia lingwista, od 1631 radca parlamentu (ówczesna nazwa sądu) w Tuluzie.

Jego główny obszar badań to teoria liczb, w której udowodnił kilka twierdzeń i sformułował znaczące hipotezy, m.in. słynne wielkie twierdzenie Fermata. Współtworzył też nowe dziedziny matematyki: on i Blaise Pascal rozwinęli podstawy rachunku prawdopodobieństwa, niezależnie od Kartezjusza opracował geometrię analityczną, a jego koncepcje w optyce geometrycznej przyczyniły się do powstania rachunku wariacyjnego.

Dorobek badawczy

Wykazał, że wszystkie krzywe drugiego stopnia da się uzyskać przez odpowiednie przecinanie płaszczyzną powierzchni stożka; podał metodę znajdowania ekstremum funkcji.

Autorstwo geometrii analitycznej

Większość jego prac matematycznych została opublikowana dopiero po śmierci przez syna, Samuela. Fermat nie publikował swoich odkryć, przez co pozostawały nieznane. Niektóre z nich zostały następnie niezależnie odkryte przez Kartezjusza, co wywołało spór o pierwszeństwo. Było tak m.in. z kartezjańskim układem współrzędnych i wieloma innymi zastosowaniami algebry w geometrii. Fermat już w 1636 wprowadził metodę prostokątnego układu współrzędnych, przeprowadził dowód, że równaniom pierwszego stopnia odpowiadają proste, a równaniom drugiego stopnia linie odpowiadające przecięciu stożka płaszczyzną (np. elipsy, hiperbole, parabole). Spór między Fermatem a Kartezjuszem zakończył się ostatecznie pogodzeniem obu uczonych i wzajemnym uznaniem zasług. Obecnie obaj uznawani są za ojców geometrii analitycznej.

Upamiętnienie

Pomnik Fermata w Beaumont-de-Lomagne.

Nazewnictwo

• liczby Fermata
• twierdzenie Fermata o sumie dwóch kwadratów
• test pierwszości Fermata
• małe twierdzenie Fermata
• algorytm Fermata
• zasada Fermata
• punkt Fermata
• Spirala Fermata
• Nagroda Fermata

Sztuka

W rodzinnym Beaumont-de-Lomagne w 1881 roku postawiono Fermatowi pomnik.

Bibliografia

• NeilN. Schlager NeilN., JoshJ. Lauer JoshJ. (red.), Science and Its Times. Understanding the Social Significance of Scientific Discovery, t. III. 1450-1699, Farmington Hills, MI: Gale Group, 2000 .

Linki zewnętrzne

• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Pierre de Fermat w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)